We zitten middenin een hittegolf, dus leek dit ons een goed moment om het over een zomers bloemetje te hebben wat erg van zon houdt: het afrikaantje. Tja wat zegt een naam, vaak zit er een verhaal achter en soms moet die door de ontwikkelingen van de tijd aangepast worden. Zo is dat onder andere het geval met deze bloemen die je oma vast ook in de tuin had staan.
Het afrikaantje noemen we nu bij hun plantkundige naam Tagetes, dit mede door de racismediscussie. Wel een beetje vreemd trouwens, die naam afrikaantje, wanneer je het verhaal over de Hollandse naam leest.
Afrikaantjes
Het eerste wat je denkt bij de naam van deze ouderwetse zomerbloemen is dat hun oorsprong in Afrika ligt, want waarom heten ze anders zo. Nou dat ligt een beetje anders, er zijn zelfs meerdere verklaringen waarom ze afrikaantjes genoemd worden. Ten eerste zijn ze afkomstig uit Mexico en Spaanse zeevaarders namen in de 15e eeuw het afrikaantje mee vanuit Midden-Amerika naar Europa.
Een verklaring is dat het afrikaantje zo werd genoemd omdat hij in Spanje massaal aangeplant werd in de tuinen van de Moren afkomstig uit Afrika. Een tweede verklaring is als volgt: Karel V nam deze bloemen in 1535 mee, na een machtsstrijd om Tunis in Noord-Afrika. Hij beschouwde zichzelf als hun ontdekker en noemde ze “flos Africanus” ter ere van de verovering van Tunis.
Erg bruikbaar
In de botanische tuin in Leiden stonden ze al rond 1592. Dus ze zijn met recht ouderwets te noemen en een blijvertje, want in ons Bos staan ze ook in diverse kleuren. Niet alleen voor het mooi maar omdat ze nog meer functies hebben.
Ze worden ook wel stinkertjes genoemd en zijn daarom bij veel dieren niet geliefd vanwege smaak en geur. Ze worden om die reden geplant tussen de gewassen in de moestuin om ze te beschermen tegen vraat. De wortelsappen van de afrikaantjes doden aaltjes, die de wortels van planten aanvreten. Dat maakt het afrikaantje in de (moes)tuinen tot een mooimaker met pluspunten!
Functioneel
Daarnaast zijn de bloemen ook eetbaar. Ze hebben een citrusachtige smaak en in de Mexicaanse keuken gebruikt men ze in groenten en soepen. Verder leveren de bloemen ook oliën voor de parfumindustrie voor insectenwerende parfums…. hoezo stinkertjes…. Ze zitten tevens in crèmes voor voetschimmels en hun kleurstofpigmenten worden in de voedingsmiddelenindustrie gebruikt. Oma had het dus goed gezien dat ze deze bloemen in de (moes)tuin had staan!
En ook nog….
Een ouderwetse bloem vertelde we je net, met meerdere functies, maar deze is wel erg bijzonder. In de Tweede Wereldoorlog verzetten de Nederlanders zich op verschillende manieren tegen de nazi’s. Zo toonden ze hun liefde voor het Koninklijk Huis door bijvoorbeeld goudsbloemen te planten óf…. precies: oranje afrikaantjes. Er zijn ook verhalen van de was die als stil verzet in rood/wit/blauw opgehangen werd. En dit alles was officieel niet verboden, maar soms werd er wel gedreigd met boetes als men de afrikaantjes (of de was) niet verwijderde. Zo sterk is de kracht van bloemen!
Bedankt voor dit prachtige afrikaantjes artikel. M’n vader zaliger zette er altijd z’n tuin mee vol en ik dacht altijd dat het een of ander gecultiveerd plantje was. Blij nu de herkomst van dit plantje te weten. Ik fleur trouwens het grafmonument van mijn vader en moeder vaak op met Afrikaantjes.
In de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw was het een veelgebruikte tuinplant, die langzaam een suf imago kreeg. Omdat hij in moestuinen nog wel werd gebruikt, ben ik eens gaan zoeken en vond dat hij weleens in het zonnetje gezet mocht worden. Wat leuk dat je jouw verhaal met ons wil delen Wulf! Afrikaantjes zijn in jouw herinnering voor altijd met je vader verbonden, dus mooi dat je ze ook nu nog op de begraafplaats zet.
Langs het tuinpad van mijn grootvader stonden ze ook in een langgerekte rij als scheiding tussen de groententuin en het pad. Al heel mijn leven vind ik deze eenvoudige bloemetjes wondermooi en vanaf maart zaai en verzorg ik ze. Het zijn nog steeds de nazaten van de plantjes waarvan ik ooit in Zwitserland en in de Ardennen enkele zaadkolfjes meebracht naar huis.
Voor jou zijn het dus bloemetjes met veel dierbare herinneringen, naast het nut wat ze hebben in de groentetuin Wim 🌼🌿🌼